Nie można zaprzeczyć, że pamięć operacyjna jest prawdopodobnie jednym z najważniejszych elementów każdego komputera - po prostu bez niej nie będziemy w stanie go uruchomić. Od dłuższego czasu wśród użytkowników panuje przekonanie, że „pamięci nigdy za dużo”. Oczywiście, jak każde takie twierdzenie - nawet kiedy oddaje istotę problemu musimy potraktować ze zdrową dawką sceptycyzmu, bo przecież każdy korzysta z komputera inaczej, prawda? Wymagania dotyczące wielkości pamięci stale rosną. Już nie tylko profesjonaliści, zajmujący się na co dzień dużą ilością danych czy ogromnymi plikami źródłowymi, muszą się z tym liczyć. Również nowe gry, by zapewnić płynną rozgrywkę, wymagają szybszej pamięci RAM, o rozmiarze, której nie powstydziłby się jeszcze kila lat temu serwer w dużej firmie. Zresztą podobnie zachowują się nasze przeglądarki internetowe, którym wiecznie brakuje pamięci. Użytkownicy szybko stają przed koniecznością zwiększenia ilości pamięci RAM, często jednak nie skupiając się tak mocno na szczegółach specyfikacji, jak przy wyborze procesora czy karty graficznej. Przyjrzyjmy się, co jest ważne przy zakupie pamięci operacyjnej. Co to jest pamięć RAM? Najważniejszą rzeczą, którą musisz wiedzieć o pamięci RAM (skrót od Random Access Memory), jest to, że jest to pamięć ulotna. Oznacza to, że wszystko w niej przechowywane jest trwale usuwane po wyłączeniu lub ponownym uruchomieniu komputera. W tym sensie zainstalowanie większej ilości pamięci nie pozwala na przechowywanie większej liczby zdjęć, filmów lub aplikacji. Zamiast tego umożliwia nam po prostu otwarcie większej liczby aplikacji czy zakładek w przeglądarce w tym samym czasie. Jeśli zastanawiasz się, dlaczego używamy różnych typów pamięci do tymczasowego i stałego przechowywania, to dlatego, że pamięć RAM została zaprojektowana tak, aby była bardzo szybka i responsywna. Procesor komputera, czyli jednostka centralna, ma bezpośredni dostęp do pamięci operacyjnej i może się z nią komunikować zaledwie w przeciągu kilku nanosekund. Stałe rozwijanie technologii pozwoliło na opracowanie takich rozwiązań, jak Resizable BAR czy Smart Aceces Memeory, które umożliwiają szybki dostęp do pamięci RAM przez karty graficzne. Pamięć operacyjna jest zoptymalizowana pod kątem dostępu losowego. Zasadniczo oznacza to, że dane nie muszą być odczytywane od początku do końca lub sekwencyjnie. Procesor może uzyskać wszystko, czego potrzebuje, bezpośrednio, oszczędzając cenny czas. Przełączanie między wieloma programami trwałoby znacznie dłużej, gdyby procesor musiał na przykład pobierać dane z dysku, ponieważ ten ostatni jest zoptymalizowany pod kątem dostępu sekwencyjnego, a nie losowego. Typy pamięci RAM Obecnie najpopularniejsze są dwa typu pamięci operacyjnej. Pierwszy, najczęściej spotykany, często nazywany jest DIMM bądź UDIMM. Z racji na dużo większe gabaryty, jest to standard wykorzystywany zazwyczaj w komputerach stacjonarnych i serwerach. Moduły SO-Dimm są zauważalnie mniejsze || Fot. Dominik Kujawski/ Drugim typem są moduły SO-DIMM (Small Outline DIMM). Te bardziej kompaktowe pamięci zwykle spotkamy laptopach w czy rozwiązaniach Small Form Factor (SFF), jak komputery NUC od Intela. Niektóre laptopy mogą również mieć moduły RAM bezpośrednio przylutowane do płyty głównej. Jeśli laptop nie posiada dodatkowego gniazda pamięci RAM, dodanie lub rozbudowa pamięci nie jest możliwa. W niektórych laptopach możemy dołożyć pamięci RAM... ||Fot. Dominik Kujawski/ ... jednak gdy ta została przylutowana jest to niemożliwe ||Fot. Dominik Kujawski/ Co prawda istnieje jeszcze trzeci format - tak zwane MicroDimm - jednak jest on używany wyłącznie w specjalistycznych urządzeniach i trudno znaleźć komputer czy laptop bazujący na tym rozwiązaniu. Rodzaje pamięci RAM Rynek sprzętu komputerowego stale się rozwija. Dotyczy to również pamięci RAM. Niemal każdego roku obserwujemy pojawianie się nowych technologii, które zwiększają wydajność układów, zmniejszają ilości wytwarzanego ciepła czy zużycia energii. Niestety, najczęściej przełomowe innowacyjne technologie niosą ze sobą nowy standard dla urządzeń, który nie jest kompatybilny z poprzednią generacją. Oprócz fizycznego kształtu i rozmiaru rozróżniamy RAM pod względem generacji. Zapewne słyszałeś o pamięci DDR4 czy DDR5. DDR (Double Data Rate) oznacza wyższą szybkość przesyłania danych w porównaniu ze starą pamięcią SDR (Single Data Rate). Z technicznego punktu widzenia pamięć DDR jest w stanie przesłać dwa razy więcej danych w jednym cyklu zegara. Tymczasem cyfra na końcu oznacza wspomnianą wcześniej generację pamięci. Obecnie wciąż najpopularniejszym typem jest pamięć RAM DDR4, która zadebiutowała w 2014 roku. Pamięć RAM rożnych generacji nie jest ze sobą kompatybilna elektrycznie i fizycznie .... ||Fot. Dominik Kujawski/ ... dotyczy to kości do komputerów osobistych oraz laptopów || Kujawski/ Nowsze generacje pamięci operacyjnej zazwyczaj oferują wyższą przepustowość i większą stabilność przy niższych zapotrzebowaniu energetycznym. Na przykład przejście z DDR4 na DDR5 spowodowało teoretyczny, 50-procentowy wzrost przepustowości pamięci, dokładniejsze zarządzanie energią i możliwość korekcji błędów. Głównym kryterium wyboru, jakie pamięci będą pasowały do Twojego komputera, jest posiadany procesor i płyta główna. To właśnie od tych dwóch podzespołów zależy obsługiwana maksymalna pojemność czy prędkość modułów. Ile pamięci RAM potrzebujesz w komputerze? Ilość potrzebnej pamięci operacyjnej zależy zarówno od tego, do czego wykorzystujesz swój komputer, jak i systemu operacyjnego. Inne wymagania mają programy do pisania czy przeglądania poczty elektronicznej, a inne do obróbki filmów czy zdjęć. Również gry często mają określony parametr minimalnej ilości pamięci RAM potrzebnej do płynnej rozgrywki. Jeśli kiedykolwiek zauważysz, że Twoje urządzenie zwalnia pod obciążeniem wielu otwartych aplikacji lub kart przeglądarki, prawdopodobnie jesteś bliski wyczerpania całej pamięci operacyjnej. Nie ma znaczenia, czy reszta Twojej maszyny jest nowa i szybka - brak pamięci ograniczy jej możliwości. Na szczęście możesz wymienić (lub dodać) kości pamięci w komputerach stacjonarnych i w niektórych laptopach. Gdy kupujesz nowy sprzęt, na pewno nie popełnisz błędu wybierając urządzenie z większą ilością pamięci operacyjnej. Obecnie pamięć RAM 16 GB to dobra podstawa, gdy liczymy na płyną pracę. Profesjonaliści edytujący wideo w wysokiej rozdzielczości lub tworzący aplikacje, będą potrzebować znacznie więcej – od 32 do 64 GB. Wybór pamięci RAM - na co zwrócić uwagę? Oprócz pojemności, częstym parametrem, przez który określamy wydajność pamięci RAM, jest częstotliwość lub tak zwane opóźnienia (timingi). Uproszczając - pierwszy parametr mówi nam, jak szybko można przesyłać dane do i z pamięci. Niektóre aplikacje, w tym gry, mogą znacznie skorzystać na wyższych częstotliwościach. Co więcej, niektóre procesory bardziej korzystają z szybszej pamięci niż inne. Na przykład wydajność procesorów AMD Ryzen znacząco zależy od przepustowości pamięci RAM, osiągając zauważalnie lepsze rezultaty, gdy korzystamy z szybszych modułów. Dzieję się tak z powodu modułowej budowy układów od “czerwonych”. Wyższa częstotliwość pracy pamięci umożliwia szybsze komunikacje między chipletami, z których zbudowany jest procesor. Również zintegrowane w procesor układy graficzne mają tendencję do lepszej wydajności przy większej dostępnej przepustowości pamięci. Biorąc pod uwagę te zalety, nie jest zaskoczeniem, że w sklepach możemy znaleźć pamięć komputerową w różnych konfiguracjach. Ale którą wybrać? Ponownie powtarzamy - odpowiedź zależy wyłącznie od sposobu użycia. W przypadku zadań biurowych i przeglądania stron internetowych ilość pamięci RAM jest znacznie ważniejsza niż jej częstotliwość. Z drugiej strony, gry czy programy do edycji wideo często wymagają maksymalnej przepustowości. W sklepach znajdziemy warianty o tej samej pojemności nawet tego samego producenta różniące się prędkością i timingami. Jeśli szukasz optymalnej wydajności w stosunku do ceny, najlepsze rezultaty osiągają moduły DDR4 pracujące z częstotliwością efektywną od 3200 MHz do 3600 MHz. I choć istnieją pamięci umożliwiające prace z częstotliwością powyżej 4000 MHz, oferują one minimalny zysk, ale są zauważalnie droższe. Najlepiej też pamiętać, aby kupić zestaw składający się z dwóch modułów pamięci zamiast jednego. Większość nowoczesnych komputerów obsługuje dodatkowe kanały pamięci. Mówiąc w skrócie, dwukanałowa praca pozwala kontrolerowi pamięci procesora komunikować się z dwoma modułami RAM w tym samym czasie. Zwiększa to ogólną przepustowość i umożliwia szybszą komunikację oraz wymianę danych. Tryb dwukanałowy oferuje wyższą przepustowość praktycznie bez dodatkowych kosztów. Entuzjaści sprzętu często zwracają szczególną uwagę na opóźnienie zestawu pamięci. Podczas gdy w prawdziwym świecie korzyści są odczuwalne tylko w przypadku niektórych aplikacji, gry mogą znacznie skorzystać na krótszym czasie dostępu. Jeżeli zatem stoisz przed wyborem między dwoma zestawami charakteryzującymi się opóźnieniami CL16 i CL18 o identycznej pojemności i częstotliwości, lepiej zdecydować się na ten pierwszy. Kolejną ważną cechą jest obsługa profili XMP (Extreme Memory Profile). Funkcja ta jest realizowana przez płytę główną. W dużym uproszczeniu jest to automatycznie podkręcanie RAM-u, korzystające z przygotowanego przez producenta profilu zapisanego w kości. Dzięki temu nie musimy posiadać wiedzy na ten - co by nie mówić - trudny w opanowaniu temat. Jedyne, co musimy zrobić, to pamiętać o przestawieniu odpowiedniej opcji w BIOS. Bez tego zestaw pamięci DDR4-3200 MHz może pracować z częstotliwością 2133 MHz. Warto zauważyć, że określenie XMP dotyczy platformy Intela, podczas gdy AMD określa tę technologię jako (Direct Over Clock Profile). Chłodzenie i estetyka Jeszcze 3-4 lata temu śmiało można było powiedzieć, że każdy radiator umieszczony na pamięciach był tylko ozdobą, gdyż te nie wymagały chłodzenia. Teraz, gdy znacząco wzrosły częstotliwości oraz obciążenie, staje się jasne, że przegrzanie chipów może mieć krytyczne znaczenie dla stabilności komputera. Błędy w pracy aplikacji czy systemu operacyjnego mogą wystąpić już w sytuacji, gdy moduły przekroczą 70°C. Biorąc pod uwagę, że procesory czy karty graficznie stabilnie pracują nawet przy temperaturze dochodzącej 90°C, pokazuje to, jak ważną kwestią stało się chłodzenie pamięci. fot. Dominik Kujawski/ Nawet cienka aluminiowa blaszka przyklejona do RAM-u często rozwiązuje problem z przegrzewaniem, jednak nie wygląda zbyt efektownie. Zwłaszcza obecnie, gdy nasze obudowy są przeważnie wyposażone w przeszklone okno, szczególną uwagę zwracamy na estetykę. Niektórym przypadną do gustu duże aluminiowe radiatory na pamięciach, inni będą woleli wybrać coś skromniejszego. Dodatkowo możemy wybierać spośród modeli posiadających jednokolorowe podświetlenie diodami LED, jak i te wielobarwne, adresowane RGB. I choć w tym przypadku funkcja pełni rolę czysto wizualną, niejednokrotnie podnosi aspekty estetyczne wnętrza Twojego komputera. Co się stanie, gdy wyczerpie się pamięć RAM? Jeśli masz jednocześnie otwartych zbyt wiele plików lub programów, może zabraknąć pamięci RAM. Dzieje się tak, ponieważ pamięć operacyjna jest ograniczonym i drogim zasobem. Na przykład kość pamięci o pojemności 16 GB kosztuje mniej więcej tyle samo, co dysk twardy SSD o pojemności 512 GB. Z tego powodu właśnie większość urządzeń ma od 8 GB do 16 GB pamięci RAM. To może wydawać się niewiele, ale kilkadziesiąt lat temu, jeszcze na początku XXI wieku, komputery miały od 16 do 64 MB pamięci operacyjnej. Na szczęście nowoczesne systemy operacyjne z łatwością radzą sobie z brakiem pamięci. Gdy ta zostaje zapełniona, komputer automatycznie spróbuje skompresować istniejące dane lub usunąć z RAM-u programy, których ostatnio nie używałeś. Ostatecznie może również spróbować przenieść część zawartości na dysk. Jednak we wszystkich trzech przypadkach najprawdopodobniej wystąpi spowolnienie pracy naszego systemu, ponieważ procesor będzie próbował zwolnić zasoby na przyszłe zadania. Masz problem z brakiem pamięci RAM? Cóż, możesz zainstalować dodatkowe moduły, jeśli Twój system ma na nie miejsce. Polecamy nasze poradniki Jak zainstalować pamięć RAM w komputerze oraz Jak sprawdzić, jaki rodzaj pamięci RAM posiadasz, które znacząco ułatwia cały proces.